Kuiperij, een kunst

Kuiperij – wijnvaten fabriceren – is een oud ambacht dat door de eeuwen heen amper veranderd is en waarvoor de vaardige handen van een expert nog altijd essentieel zijn. Ervaren tonnenmakers of kuipers hechten veel belang aan de kwaliteit van hun wijnvaten, waarvoor ze Franse of Amerikaanse witte eik gebruiken. Velen verkiezen tegenwoordig een mix van beide houtsoorten waardoor de wijn beter rijpt. Deze vaten zijn meestal verkrijgbaar in één of twee standaardformaten: “Bordeaux” (225 liter) of “Bourgondië” (228 liter).

Omdat de kwaliteit van het hout ook de kwaliteit van het eindproduct bepaalt, selecteren de kuipers persoonlijk de beste eik voor hun vaten. Vaak komt die uit Europese oerbossen. Voor het rijpen van premium wijnen was Franse eik lange tijd dé norm, omdat het fijngenerfde hout zo duurzaam is, maar nu wint ook de Amerikaanse witte eik uit het Oosten van de VS aan populariteit.

Zodra de boom is geselecteerd, wordt de stam met de hand gehakt om de nerven te behouden (essentieel om waterdichte vaten te produceren) en laat men het hout op natuurlijke wijze verweren door de blootstelling aan water en lucht.  Dit natuurlijke verouderingsproces duurt soms jaren en is bedoeld om onzuiverheden – die de smaak van de wijn dreigen te overheersen – te verwijderen.

In een volgende fase worden stukken hout, de zogenaamde duigen, behoedzaam gekapt en in vorm gebracht. Daarna brengt de kuiper de duigen bij elkaar in een metalen ring die als mal fungeert. Dit deel van het fabricageproces staat bekend onder de welluidende Franse term “mise en rose”.

Vervolgens worden de duigen onderworpen aan water en vuur. De kuiper sluit de naden hermetisch af door met een natte doek over de duigen te gaan en het deels afgewerkte vat boven een vuur te plaatsen. Zo wordt de binnenkant gebrand of “gegrild” en kunnen de suikers in het hout karamelliseren. Het vat wordt licht, matig of zwaar gebrand; het is de wijnmaker die hierover beslist, naargelang de wijn die erin zal rijpen en de aroma’s die de verschroeide laag mag afgeven.

Het hout, dat in het begin keihard was, is nu eerder buigzaam en kan dus beetje bij beetje worden gebogen en strakgetrokken in de vorm van een vat. De groef in elke duig aanbrengen is een echt precisiewerkje. De bodem en het deksel worden zorgvuldig in vorm gebracht zodat ze in de groef passen en de ton hermetisch is afgesloten.

Ten slotte zet de kuiper het vat recht, brengt hij de bodem en het deksel aan in de groeven en timmert hij de laatste ring stevig vast met een houten hamer.  Wanneer het vat, na enkele testen, mooi waterdicht blijkt te zijn, is het helemaal klaar om liters wijn te ontvangen. De hele procedure om één enkel wijnvat te maken komt neer op een achttal uur gespecialiseerd werk, voornamelijk handenarbeid.

Voor moderne wijnvaten worden ook andere materialen gebruikt – aluminium, roestvrij staal of zelfs bepaalde soorten kunststof – maar de beste wijnmakers zullen altijd voor eik kiezen, door de samengestelde aroma’s die dit hout afgeeft (vaak omschreven als kokos, vanille, beboterd brood, kruidnagel, karamel of gerookt).

De toetsen die Franse en Amerikaanse eiksoorten afgeven, zijn natuurlijk net iets anders: Franse eik is eerder subtiel, terwijl de Amerikaanse versie – verrassing! – vaak krachtiger uit de hoek komt.

Wil je meer weten over wat er achter de schermen gebeurt? Volg dan onze Instagramaccount @bordeauxwijnen. We gunnen je regelmatig een blik achter de schermen en onthullen de geheimen die de bordeauxwijnen zo uniek maken.